Ihmislähtöinen sosiaali- ja terveydenhuolto?
Keskityimme pohtimaan asiakkaan aseman kehitystä kuluttajuutta ja valinnanvapautta korostavassa sosiaalipolitiikassa. Teemaa avasi professori Briitta Koskiaho Tampereen yliopistosta esityksellään ”Ihmislähtöiseen sosiaali- ja terveydenhuoltoon: Asioiden ajajan merkitys”.
Briitta on tutkinut ja kirjoittanut paljon mm. kehityksestä Englannissa. Ihmiset, joilla on enemmän tuen tarvetta, tarvitsevat ohjausta, asioidensa ajoa ja henkilökohtaista lähitukea. Englannissa toimii Broker-asioiden ajaja -järjestelmä erityisesti ikäihmisten ja vammaisten henkilökohtaisen budjetoinnin (Personal Budjet) palveluissa, voimassaoleva laki on vuodelta 2014. Järjestelmää on vahvasti kritisoitu: asiakkaat eivät pysty valitsemaan arjen tarpeidensa mukaista tukea, järjestelmän rahoitus on alimitoitettu ja järjestelmä heikkolaatuinen.
Henkilökohtaisen budjetin valinnut ikäihminen ja vammainen tarvitsee ohjausta ja lähitukea. Nyt lausunnolla olevassa Suomen valinnanvapauslakiluonnoksessa neuvontaan ja ohjaukseen kiinnitetään huomiota, mutta erityistä organisoituja HB-avustajia ei ehdotus sisällä, vaikka Suomen valitsema HB-asiakaskohderyhmä lähiohjausta tarvitsee ehkäpä enemmän kuin mitä nykyisten esim. omatyöntekijöiden tuella on mahdollisuus saada. Briitta tekee myös ehdotuksen mitä asioita broker-järjestelmässä tulisi kehittää. Myös Irlannissa ja Saksassa on neuvonantaja ja neuvontajärjestelmät, joissa esimerkiksi järjestöillä ja säätiöillä on tärkeä rooli.
Palveluohjauksen merkitys
Lähiohjauksen/ palveluohjauksen tulee olla sitä, mistä asiakas hyötyy, korosti Sauli Suominen puheenvuorossaan. Ohjaus on yksilöstä lähtevää rakenteellista työtä, ohjaus lisää aktiivisuutta sekä koordinaatiota asiakkaan palveluissa. Ohjaussuhde perustuu yhteisesti neuvoteltuun sopimukseen: koordinaattori toimii palvelusysteemimaailman ja asiakkaan elämismaailman yhdyspinnalla. Jokaisen ihmisen kanssa pitää hakea luova tuen ja palvelujen yhdistelmä, josta asiakas hyötyy.
Henkilökohtaistamisen kehityssuunnat
Professori Marketta Rajavaara puhui palvelujen henkilökohtaistamisen muutossuunnasta. Suomessa ”one size fits all’ -ajattelu on muuttumassa räätälöintiin, mutta samaan aikaan palvelurakenteen muutos vie sosiaalipalveluja etäämmäs yksilöstä. Miten ihmisiä on mahdollista kohdella ainutkertaisina yksilöinä etuus- ja palvelu-järjestelmissä? Lainsäädäntö jättää tarkoituksellisesti sosiaali- ja terveyspalveluihin harkintavaltaa, ihmisiä halutaan kohdella yksilöllisesti monimutkaisissa elämäntilanteissa. Henkilökohtaistamisen kehitystä voidaan jäsentää ainakin kolmeen eri kehityssuuntaan.
Henkilökohtaisen budjetoinnin avustajien tarve, kouluttaminen ja asema
Tuija Nummela ja Ulla Huhtalo käsittelivät henkilökohtaisen budjetoinnin avustajatoiminnan kehittämistarpeita ja pohtivat miten tällaiset HB-avustajat koulutettaisiin, keitä HB-avustajat voisivat olla, mikä heidän roolinsa ja asemansa olisi palvelujärjestelmässä. HB-avustaja voisi olla myös ammatti. HB-avustajatoimintaa tulisi Suomessa kehittää ja kokeilla erilaisia malleja.
Palveluja tarvitseva asiakas on täysivaltainen kansalainen?
Antoisan ja keskustelevan seminaarin päätteeksi Simon John Duffy Englannista kannusti toimimaan niin, että ihmiset pystyvät elämään täysivaltaisina kansalaisina ja saavuttaa hyvän elämän.
Tästä seminaarin puhujien esityksiin ja tallennelinkkeihin.
Jo pidettyjen seminaarien aineistot löytyvät Tapahtumat-sivulta ”Menneet tapahtumat”, ja myös Julkaisut -sivulta ”Tapahtumien esitysmateriaaleja”.
Kokosi Sirkka Rousu
Vastaa